Versorg deur Mariette Snyman. Foto emeliemaria/istock
“Dis van die grootste belang dat gesinne en gemeenskappe omtrent hierdie toestand ingelig word,” sê Keri Delport, die direkteur van Autism Western Cape, ’n organisasie wat hulle daarop toespits om mense met outisme-spektrumstoornis (autism spectrum disorder) te bemagtig. “Mense met outisme is besonderse mense wat op verskillende maniere deure vir ander oopmaak. Hulle is uiters eerlik en het die vermoë om in die oomblik te leef.”
Spel is ’n belangrike hulpmiddel
“Spel gee kinders met outisme se ontwikkeling ’n hupstoot en bied hulle die geleentheid om ’n verskeidenheid vaardighede aan te leer,” sê Keri. “Mense met outisme kan uitstekend fokus wanneer iets hulle interesseer, en wanneer hulle ’n konsep verstaan, onthou hulle dit baie goed.”
“As hulle dit geniet om te speel, gee die speelruimte hulle die fisieke en sielkundige steun wat hulle nodig het. Dan leer hulle maklik. Dit stimuleer hulle taalontwikkeling, kreatiwiteit en probleemoplossingsvaardighede.”
“Wanneer kinders met outisme lekker saam met ander kinders speel, kom ’n belangrike kringloop aan die gang. Dit help hulle leer om interaksie met ander kinders te hê en ontwikkel hul sosiale vaardighede. Dit moedig ook onafhanklikheid aan.”
Drie soorte spel
Funksionele spel
Volgens Keri behels funksionele spel om ’n speelding te gebruik vir die doel waarvoor dit ontwerp is. ’n Bal word gebruik om te rol, nie om aan te byt nie; ’n karretjie is bedoel om op die vloer rondgestoot te word, nie sodat ’n kind na die wiele kan staar nie; ’n pop kan kamma gevoer word, en is nie daar sodat stukkies garing uit haar klere geryg kan word nie.
Sensoriese spel
Sensoriese spel behels enige aktiwiteit wat jou jong kind se sintuie – aanraking, reuk, smaak, beweging, balans, sig en gehoor – stimuleer. Sensoriese aktiwiteite bevorder verkenning en moedig kinders op ’n natuurlike wyse aan om wetenskaplike prosesse te gebruik terwyl hulle speel, skep, ondersoek en verken. Voorbeelde van sensoriese spel is waterspel met borrels in die water, speelgoed wat geluide maak of liggies aktiveer, en spel met kinetiese sand of speelklei.
Verkennende spel
Verkennende spel toon ooreenkomste met sensoriese spel. Dit beteken kinders gebruik aanraking en hul reuk- en smaaksin om die tekstuur en funksie van voorwerpe te verken en te ontdek. Dit gee hulle nuwe ervarings. Verkennende spel is een van die vroegste vorms van spel en word sterk aan ’n kind se ontwikkeling verbind. By babas is hierdie soort spel baie fisiek, omdat babas hul hele liggaam inspan om hul nuwe omgewing te verken. Voorbeelde van verkennende spel sluit in ’n sandput, speel met balle, asook eenvoudige “konstruksie”-spel soos om pennetjies in ’n bord in te kap.
Gepaste speelgoed
1. Teddiebere en “mondblokke”
Kinders met outisme verken en ontdek voorwerpe gewoonlik deur dit in die mond te sit, baie soos babas maak. Mondblokke (mouthing blocks) is koubare speelgoed/blokke waaraan kinders nie kan verstik nie en wat veilig is as dit mond toe gaan.
2. Legkaarte en Lego
3. Speelklei en kinetiese sand
Kinetiese sand lyk droog, maar voel soos nat sand en kan gevorm word; dis in verskillende kleure beskikbaar.
“Ouers speel ’n deurslaggewende rol om seker te maak dat kinders met outisme doelgerig speel,” verduidelik Keri. “Dis belangrik dat hulle toesien dat die speelgoed of speletjies nie hul kind oorweldig of onder druk plaas nie. Dit moet vir hulle lekker wees – dan is die kans om hul selfvertroue aan te help die grootste. Die ontwikkelingskenner, Jean Piaget, het gesê: ‘Spel is kinders se werk.’”
